Η ανατριχιαστική αίσθηση της αντίληψης μιας ακόμη παρουσίας όταν δεν υπάρχει κανείς άλλος στο χώρο, ιστορικά ακροβατήσει στα όρια του υπερφυσικού και του επιστημονικού. Συνήθως, τα άτομα που έχουν βιώσει κάτι τέτοιο δεν μπορούν να το εξηγήσουν με σιγουριά, κάτι απολύτως λογικό, αφού ακόμη η επιστήμη δεν έχει δώσει ξεκάθαρη απάντηση. Ωστόσο, καθώς προχωρά η προσπάθεια κατανόησης της ανθρώπινης νόησης, το μυστήριο που περιβάλλει αυτές τις εμπειρίες “αισθητής παρουσίας” (Felt Presence Experiences – FP) ξετυλίγεται σταδιακά.
Ιστορικά, οι πρώτες σημαντικές προσπάθειες για την κατανόηση αυτών των αλλόκοτων εμπειριών ξεκίνησαν το 1894, όταν η Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών (SPR) ξεκίνησε μια εκτεταμένη έρευνα. Η απογραφή παραισθήσεων που πραγματοποίησε περιλάμβανε πάνω από 17.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, με 701 περιπτώσεις τηλεπάθειας, προαισθήσεων και άλλων ασυνήθιστων φαινομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο P H Newnham, ο οποίος είχε διηγηθεί την ιστορία μιας επίσκεψής του στη Νέα Ζηλανδία, όπου μια παρουσία εμφανίστηκε στον ύπνο του και τον προειδοποίησε να μην μπει στο πλοίο την επόμενη ημέρα. Αργότερα, τελικά έμαθε ότι όλοι στο ταξίδι είχαν πνιγεί!
Βέβαια, ήταν μια εποχή που οι αφηγήσεις για επισκέψεις φαντασμάτων κατέκλυζαν τον κοινωνικό διάλογο, οπότε αυτή η απογραφή κατεύθυνε τη συζήτηση προς μια περισσότερο εμπειρική κατανόηση. Παρόλα αυτά, κοιτάζοντας ξανά τα δεδομένα, οι επιστήμονες παρατηρήσαν ένα μοτίβο που ήταν πολύ συχνό για να είναι απλώς τυχαίο.
Πολλές από τις μαρτυρίες που συλλέχθηκαν μοιάζουν με περιπτώσεις υπναγωγίας, δηλαδή με παραισθησιογόνες εμπειρίες που συμβαίνουν στα όρια του ύπνου. Η υπναγωγία είναι η μεταβατική κατάσταση συνείδησης όταν ο άνθρωπος από εγρήγορση αρχίζει να κοιμάται. Είναι ακριβώς το αντίθετο της υπνοπομπίας, της μεταβατικής κατάστασης που εμφανίζεται λίγο πριν ξυπνήσετε και περάσετε δηλαδή από ύπνο σε εγρήγορση. Σε αυτή την κατάσταση μπορούν να συμβούν διάφορα διανοητικά φαινόμενα, όπως η παράλυση του ύπνου.
Στην παράλυση του ύπνου, οι μύες παραμένουν παγωμένοι ως επακόλουθο του ύπνου REM, αλλά το μυαλό είναι ενεργό και ξύπνιο. Αυτό σημαίνει πως αντιλαμβάνεσαι κανονικά τι συμβαίνει γύρω σου, αλλά δεν μπορείς να κινηθείς! Μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από το 50% των ανθρώπων που έχουν βιώσει παράλυση ύπνου αναφέρουν ότι συναντούν μια παρουσία. Το φαινόμενο είναι τόσο συχνό που διαφορετικοί πολιτισμοί έχουν δικές τους ιστορίες, από το Ogun Oru της Νιγηρίας, μέχρι τη λεγόμενη Μαύρη Μόρα, όπως είναι γνωστή σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.
Μια πιθανή εξήγηση σχετικά με αυτό ήρθε το 2007, όταν οι ερευνητές J. Allen Cheyne και Todd Girard υποστήριξαν ότι αν ξυπνήσουμε παράλυτοι και ευάλωτοι, τα ένστικτά μας θα μας κάνουν να νιώσουμε ότι απειλούμαστε. Έτσι, ακόμη και αν δεν υπάρχει κάποια απειλή στην πραγματικότητα, τα ένστικτα επιβίωσης συμπληρώνουν υποσυνείδητα το κενό με τον εξής τρόπο: Αν είμαστε ακίνητοι, είμαστε «θήραμα», και για να υπάρχει θήραμα πρέπει να υπάρχει και κάποιος «κυνηγός».
Το 2022, μια νέα μελέτη προσπάθησε να εμβαθύνει ακόμη περισσότερο. Ο καθηγητής Ben Alderson-Day από το Durham University οργάνωσε μια συστηματική μελέτη αυτών των εμπειριών “αισθητής παρουσίας”. Μέσω διαδικτυακών ερευνών και μιας μεικτής μεθοδολογικής προσέγγισης, διερεύνησε τα κοινά και μοναδικά χαρακτηριστικά εμπειριών όπως η ψύχωση και οι «συναντήσεις με πνεύματα». Από την έρευνά αυτή λοιπόν, διαπιστώθηκε πως η γενική τάση για ψευδαισθήσεις είναι ένας κοινός παράγοντας που μπορεί να παίξει ρόλο για το πόσο συχνά νιώθει ένα άνθρωπος ότι κάποιος ακόμη είναι στο δωμάτιο μαζί του, την ώρα που είναι μόνος. Μάλιστα, μέχρι και παράγοντες όπως το φύλο φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο.
Μια ενδιαφέρουσα αποκάλυψη από αυτή τη μελέτη είναι ότι ρόλο παίζει και το πόσο βαθιά προσηλωμένος είναι κάποιος. Για παράδειγμα, σε μοναχικές δοκιμασίες αντοχής έχουν αναφερθεί πολύ συχνά τέτοια βιώματα «πρόσθετων παρουσιών».
Συνοψίζοντας λοιπόν, ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει απόλυτη απάντηση. Πάντως, ο συνυπολογισµός των ιστορικών στοιχείων και των σύγχρονων ερευνών, όπως αυτή που οργάνωσε ο καθηγητής Alderson-Day υπογραµµίζει πως γίνονται βήματα προς την αποµυθοποίηση αυτών των περιέργων εμπειριών. Υπάρχουν δηλαδή αρκετές ενδείξεις ότι σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει ένας κοινός μηχανισμός. Δυστυχώς όμως, ακόμη δεν έχουμε αποκωδικοποιήσει πλήρως την πολύπλοκη αλληλεπίδραση του ανθρώπινου νου και σώματος για μια πιο ξεκάθαρη εξήγηση.
Πηγή: Unboxholics.com
